Celem wystąpienia jest przedstawienie reakcji państw Grupy Wyszehradzkiej na działania Unii Europejskiej w czasie kryzysu migracyjnego, który swój szczyt osiągnął w 2015 r., ale  jeszcze przez kilka kolejnych lat wywoływał spory pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi. Wystąpienie będzie odnosić się przede wszystkim do sprzeciwu państw V4 wobec proponowanego przez UE mechanizmu relokacji osób napływających do Europy.

Pytaniami badawczymi, na które będę starała się odpowiedzieć są pytania o to: w jaki sposób państwa V4 wykorzystały dyskurs na temat kryzysu migracyjnego oraz napływu imigrantów i uchodźców do Europy, aby na nowo (po ponad 10 latach od przystąpienia) zdefiniować swoją rolę w UE oraz; w jaki sposób wykorzystały tę nowo zdefiniowaną rolę w określaniu swojej postawy negocjacyjnej z instytucjami UE. By na nie odpowiedzieć wykorzystam teorię roli (Holsti 1970; Walker 1981, 2017, Thies, Breuning 2012) połączoną z założeniami R. Putnama (1988) na temat tzw. „gry dwupoziomowej”.

Metodą, która posłuży w określaniu wspomnianej roli i analizie tego, jak została ona wykorzystana w negocjacjach w ramach UE będzie analiza dyskursu (Williams 1999), która pozwala analizować nie tylko znaczenie samego języka, ale także tego, co konstruuje się niejako „poza nim”, a więc specyficzne skojarzenia czy emocje, wywoływane przez konkretne wypowiedzi.

Celem wystąpienia jest udzielenie odpowiedzi na pytanie o to, dlaczego pod koniec II RP największą popularnością, jeśli chodzi o myślenie o polityce zagranicznej, cieszyły się prace realistów? Odrodzenie się Rzeczpospolitej po I wojnie światowej nie tylko zbiegło się, ale było także częściowo pokłosiem dominacji liberalnego myślenia o stosunkach międzynarodowego w świecie anglosaskim. Liberalizm instytucjonalny zakładał m.in. tworzenie międzynarodowych instytucji, umożliwiających pokojowe współżycie państw. Dominacja takiej myśli wśród zwycięzców I wojny światowej przyczyniła się do jej rozpowszechnienia także wśród państw powstałych w Europie  Środkowej. Choć katedry prawa międzynarodowego II RP – będące głównymi nosicielami liberalnej myśli o stosunkach międzynarodowych – istniały do końca okresu międzywojennego, to jednak to nie publikacje profesorów akademickich cieszyły się największa popularnością, jeśli chodziło o politykę zagraniczną ówczesnej Polski. Najpopularniejszym źródłem wiedzy były publikacje pisarzy politycznych (Ignacego Matuszewskiego, Adolfa Bocheńskiego czy Władysława Studnickiego), którzy postrzegali politykę zagraniczną państw z perspektywy szkoły realistycznej. Czy popularność realistycznego myślenia w ówczesnej Polsce była formą sprzeciwu wobec dominującego w świecie akademickim liberalizmu, czy też wynikała ze specyficznego położenia Polski między dwoma rewizjonistycznymi mocarstwami jakimi były Związek Sowiecki i III Rzesza Niemiecka? Referat wpisuje się w dynamicznie rozwijający się po zimnej wojnie tzw. zwrot historiograficzny w studiach nad pozaakademickimi narracjami o stosunkach międzynarodowych, gdzie ścierają się podejście endogeniczne (źródłem wiedzy mają być wewnętrzne debaty) i egzogeniczne (wiedza ma być odpowiedzią na realne procesy w stosunkach międzynarodowych). Referat bazuje na strategii porównawczego studium przypadku i wykorzystuje metody jakościowej analizy tekstu.

Państwa, jak również inne grupy społeczne, chcą przede wszystkim przetrwać i rozwijać się. W warunkach ograniczonych zasobów są zmuszone do maksymalizacji swojej potęgi (mocy). Dogą do tego celu jest współpraca lub walka. Decyzje dotyczące kierunków i proporcji stosowania współpracy/walki nazywamy rywalizacją. Współpraca jest grą o sumie dodatniej (zaangażowane strony odnoszą korzyści); walka - grą o sumie ujemnej (zaangażowane strony ponoszą straty); rywalizacja jest grą o sumie zerowej (korzyść jednej strony jest stratą drugiej strony). Polityka zagraniczna jest grą o sumie zerowej, co ma swoje konsekwencje dla sposobów postępowania oraz charakteru środowiska międzynarodowego.

Realizm neoklasyczny przyjmuje za realizmem strukturalnym, że najważniejszym interesem narodowym jest przetrwanie państwa. Jednocześnie wprowadza pojęcie Foreign Policy Executive – grupy odpowiedzialnej za decydowanie o kierunkach polityki zagranicznej i obronnej, której rolą jest również definiowanie interesów narodowych. Przyjmując upraszczające założenie o przetrwaniu jako interesie nadrzędnym, równocześnie problematyzuje definiowanie interesów i otwiera „czarną skrzynkę” państwa. Generuje to nieuchronnie ryzyko niespójności czy wręcz sprzeczności w podstawowych założeniach tego nurtu.

Analiza polityki zagranicznej (FPA), rozumiana jako subdyscyplina, w sposób bardziej otwarty stawia pytania o definiowanie interesów w procesie politycznym. Jednocześnie – zawierając w sobie wiele propozycji teoretycznych – cechuje się brakiem wspólnych założeń co do rozumienia interesów państwa.

Celem wystąpienia będzie przeanalizowanie koncepcji interesu narodowego w realizmie neoklasycznym oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie o możliwość wykorzystania dorobku FPA w tym obszarze dla doprecyzowania tego pojęcia i usunięcia związanych z nim niekonsekwencji na gruncie realizmu neoklasycznego.