Gdy partia populistyczna kontroluje rząd, wiele inicjatyw sprzeciwiających się prowadzonej polityce nie ma racji bytu. Przypadek Polski pokazuje, że mimo to może powstać model opozycji oparty na "ruchu okrążającym", polegający na szerokim i czasem skoordynowanym sprzeciwie podmiotów krajowych i międzynarodowych wobec działań partii populistycznej. Opozycja ta może obejmować międzynarodowe inicjatywy ograniczające prawa, w połączeniu ze strategiami sprzeciwu wykorzystującymi instrumenty tzw. ‘normalnej’ polityki. O ile wiele wiemy na temat międzyinstytucjonalnej dynamiki instytucji unijnych i państw członkowskich na podstawie literatury poświęconej "kryzysowi praworządności" w UE, o tyle znacznie mniej wiemy o tym, jak te międzynarodowe inicjatywy współgrają z opozycją w kraju. W świetle uwagi, jaką w badaniach nad demokratyzacją poświęca się współpracy między aktorami międzynarodowymi i krajowymi, wydaje się to istotną luką badawczą. Wykorzystując studium przypadku opozycji wobec reform sądownictwa w Polsce, w artykule analizujemyjak i dlaczego krajowi aktorzy społeczeństwa obywatelskiego wykorzystują powiązania z aktorami międzynarodowymi, by wywierać presję na populistów u władzy. Ponieważ przypadek Polski jest pod wieloma względami pionierski, stosujemy podejście indukcyjne by zbadać zjawisko umiędzynarodowienia krajowych reakcji na politykę populistyczną. Korzystając z danych zebranych na podstawie analizy prasy oraz na podstawie wywiadów pogłębionych z przedstawicielami organizacji pozarządowych w Polsce artykuł ukazuje mechanizmy kooperacji i sprzężenia zwrotnego w działaniach opozycyjnych aktorów krajowych i międzynarodowych wobec procesu de-demokratyzacji w Polsce. Wyniki badań stały się podstawą do sformułowania hipotez do dalszych badań.

Fundamentem demokracji jest możliwość współudziału obywateli w rządzeniu, bezpośrednio lub za pośrednictwem swoich przedstawicieli. Demokracja przedstawicielska to najpowszechniejszy i w zasadzie jedyny właściwy obecnie model ustrojowy na świecie.

Demokracja istnieje gdy są wybory. Wybory są solą demokracji, ich brak lub ograniczony zakres w zasadzie przesądza o tym czy obywatel ma rzeczywisty wpływ na to co robi władza. Wybory mają są sens, wtedy gdy wyborca ma alternatywę. Klasyczni badacze demokracji (J. Schumpter, A. Downs, R. A. Dahl) definiowali ją jako system, w którym co najmniej dwie partie konkurują o prawo do rządzenia. Mimo tego oczywistego założenia, współczesne demokracje, w tym Polska dopuszczają istnienie mechanizmów wyborczych, które pozwalają rozstrzygnąć elekcje bez udziału wyborcy. W Polsce przyjmuje to postać obsadzania mandatów radnych gmin bez głosowania. Nie jest to wcale problem marginalny, bo podczas ostatnich wyborów samorządowych aż ok. 9% wszystkich radnych w gminach liczących do 20 tys. mieszkańców nie musiało poddawać się weryfikacji wyborczej, a w 14 wyborów do rady gminy nie organizowano, zostały rozstrzygnięte w momencie zatwierdzenia list kandydatów na radnych.

Problem niekonkurencyjnych wyborów na poziomie lokalnych nie jest wyłącznie polskim fenomenem. Wydaje się, że ma wymierny wpływ na jakość lokalnej demokracji i ściśle jest związany ze zjawiskiem przewagi inkumbenta (incumbency advantage).

Celem referatu jest przedstawienie charakterystyki zjawiska na przykładzie polskiej demokracji lokalnej, naświetlenie obecnego stanu badań na ten temat oraz definicja zjawisk, które towarzyszą lub generują niekonkurencyjne wybory.

Większość studiów nad zmianami demokratycznymi czy autokratycznymi koncentrowała się dotychczas na poziomie krajowym, podczas gdy są one ważne również na poziomach lokalnych i regionalnych. Za cenne należy więc uznać analizy tych zmian w ramach struktur regionalnych i lokalnych w państwie oraz ich relacji z podobnymi procesami na poziomie krajowym.

Z podejmowaniem tej tematyki w ramach badań politologicznych wiążą się jednak pewne dylematy teoretyczne i metodologiczne. W pierwszym przypadku wyzwania dotyczą wypracowania odpowiedniej siatki pojęciowej i takich ram konceptualizacyjnych, które pozwalają na uchwycenie specyfiki demokracji na różnych poziomach i jednocześnie na ich porównanie pod względem procesów demokratyzacyjnych i de-demokratyzacyjnych. Ramy te muszą wychodzić poza model demokracji liberalnej oraz obejmować szeroki zbiór elementów, które warto analizować z punktu widzenia stanu demokracji. Ponadto trudnym zadaniem jest wypracowanie odpowiednich ram teoretycznych, które powinny łączyć podejścia teoretyczne dotyczące demokracji (włączając w to koncepcję demokracji lokalnej) oraz polityki terytorialnej (w tym zagadnienie decentralizacji).

Dylematy metodologiczne dotyczą przede wszystkim braku baz danych na poziomach subnarodowych (istniejące bazy, np. V-dem, są niepełne pod względem wskaźników i danych dotyczących poszczególnych państw), co zmusza badacza do łączenia różnych technik zbierania danych i jednocześnie ogranicza na etapie analizy wybór metod badawczych głównie do jakościowych.

Te wszystkie dylematy będą przedmiotem referatu bazującego na wstępnych etapach projektu pt. Demokratyzacja i autokratyzacja w wielopoziomych demokracjach. Studium przypadku Polski, realizowanego na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z ośrodkami zagranicznymi, w ramach grantu NCN, program OPUS 20.