Pandemia COVID-19 stała się nowym wyzwaniem dla podmiotów stosunków międzynarodowych, swego rodzaju elementem nieuknionych zmian nie tylko w sferze życia codziennego, ale i zawodowego milionów ludzi na całym świecie. W znaczący sposób wpłynęła i nadal wpływa na kształtowanie kryzysu gospdarczego, załamania łańcuchów dostaw, przewartościowania polityki państw. Analiza będzie miała charakter teroretyczny, bardziej rozpoznania materiału badawczego jeżeli chodzi o potraktowanie pandemii jako czynnika zmian międzynarodowych w kontekście między innymi polityki granicznej. 

Problematyka relacji społeczno-kulturowych na pograniczach państwowych podejmowana jest dość często w zakresie historycznych, ale także współczesnych stosunków polsko-niemieckich i relacji na wschodnim pograniczu Polski. Badania regionów przygranicznych prowadzono dotychczas z perspektywy mieszkańców miast, zaniedbując specyfikę obszarów wiejskich. W badaniach dotyczących aspektów społeczno-kulturowych pogranicza warto zwrócić uwagę zarówno na takie aspekty relacji ponadgranicznych jak wymiana handlowa czy wpływy polityczne, ale także na istotne kwestie, choć często marginalizowane, np. kulturę regionalną czy tożsamość narodową. Na pograniczach kwestia tożsamości jest wypadkową społecznych i kulturowych wpływów, co sprawia, że dla mieszkańców granica państwowa ulega przesunięciu. Jednym z determinantów tzw. tożsamości regionalnej jest język regionalny czy gwara, którą posługuje się ludność pogranicza. Jednym z pytań badawczych, w kontekście rozważań dotyczących aspektów społeczno-kulturowych pogranicza, jest zagadnienie języka regionalnego. Czy może stanowić formę komunikacji ponadgranicznej?

Wiosną 2020 r. w wysiłkach na rzecz walki z rozprzestrzenianiem się wirusa COVID na pierwszy plan wysunęły się instrumenty polityki granicznej a państwa członkowskie Unii Europejskiej wprowadziły daleko posunięte ograniczenia mobilności międzypaństwowej zarówno na wewnętrznych, jak i zewnętrznych granicach strefy Schengen. Wraz z nadejściem drugiej fali wirusa ograniczenia ponownie nabrały tempa, chociaż państwa członkowskie w większości nie przywróciły kontroli granicznych ani nie wdrożyły zakazów podróży. W wystąpieniu (referacie) dokonano przeglądu środków podjętych przez państwa członkowskie i instytucje UE w dziedzinie zarządzania granicami w kontekście teorii dezintegracji Unii Europejskiej. Analiza skoncentrowana jest na zmianach w postrzeganiu granic oraz roli poszczególnych aktorów w procesie ich zamknięcia a następnie ponownego otwarcia. Wskazano przede wszystkim na ograniczony wpływ ponadnarodowych instytucji i instrumentów w dobie kryzysu COVID, mimo że istniały możliwości ich zastosowania. Zamiast tego tendencje odśrodkowe uwypukliły przywiązanie do formuły międzyrządowej, do której państwa członkowskie powracają na ogół w czasie kryzysu.

Podstawą wystąpienia będzie analiza wyników badania ilościowego przeprowadzonego na próbie przedstawicieli społeczności lokalnych (sołtysi, wójtowie, itd.) 183 obrębów ewidencyjnych objętych stanem wyjątkowym (obszary przygraniczne z Białorusią). Badanie dotyczyło postaw wobec migrantów, oceny działań władz i mieszkańców.

Dodatkowo referat zostanie wzbogacony wnioskami płynącymi z badania jakościowego przeprowadzonego wśród księży katolickich i prawosławnych dotyczącego percepcji migrantów oraz oceny działań pomocowych (także ze strefy).

Referat stanowi odpowiedź naukową na skutki jednego z największych kryzysów w UE, jaki spowodowała pandemia koronawirusa i jej wpływu na zasady przekraczania granic.  Poszukiwanie równowagi między wolnością, jaką gwarantuje swobodny przepływ osób a bezpieczeństwem zdrowotnym „obszaru bez granic” stanowi duże wyzwanie, które powinno być realizowane przy uwzględnieniu wieloaspektowości zintegrowanego zarządzania granicami Unii (EU IBM) również w sytuacji postpandemicznej. Istotne  w tym zakresie jest  wskazanie na nowe instrumenty EU IBM wprowadzone w warunkach pandemii i przyjmowane na poziomie państw członkowskich (w oparciu o Kodeks Graniczny Schengen) oraz działania instytucji unijnych, w tym kontrowersyjny unijny certyfikat covid. Tematyka referatu obejmuje pogłębioną analizę wpływu covid-19 na bezpieczeństwo granic UE oraz perspektywy rozwoju zintegrowanego zarządzania granicami zewnętrznymi Unii w rzeczywistości postpandemicznej.