Państwa nieuznawane w stosunkach międzynarodowych to problem wciąż bardzo aktualny, który wiąże się z szeregiem poważnych implikacji dla współczesnego porządku międzynarodowego. Na kontynencie afrykańskim obecnie istnieją dwa tego typu podmioty: Sahara Zachodnia (która jest państwem częściowo uznanym przez szereg państw afrykańskich oraz Unię Afrykańską i jest charakteryzowana bardziej jako terytorium o nieustalonym statusie politycznym) oraz Somaliland. Jednak w perspektywie historycznej od momentu dekolonizacji Afryki istaniało szereg tego typu podmiotów jak Katanga, Biafra, Kabinda, Jubaland, Kasai Południowe czy Rodezja. Celem referatu jest próba scharakteryzowania procesu powstawania państw nieuznawanych w Afryce w perspektywie historycznej i wyodrębnienie pewnych cech wspólnych łączycych te podmioty charakterystycznych dla specyfiki regionu oraz historycznych uwarunkowań postkolonialnych.

Program Graniczny Unii Afrykańskiej został ustanowiony w 2007 r. w ramach wysiłków UA na rzecz wzmocnienia zdolności jej państw członkowskich do zapobiegania konfliktom strukturalnym. Głównym celem Programu jest promowanie pokoju, bezpieczeństwa i stabilności poprzez: delimitację i demarkację granic, współpracę transgraniczną oraz budowanie zdolności. Program oferuje platformę rozwiązywania sporów granicznych na drodze negocjacji oraz promowania integracji regionalnej i kontynentalnej poprzez współpracę transgraniczną. Celem wystąpienia jest przedstawienie założeń Programu i jego implementacji, a także próba jego oceny, biorąc pod uwagę, że rok 2022 jest (po dwukrotnym przedłużeniu Programu) ostatnim rokiem jego realizacji.

Państwa afrykańskie przyjęły w 1964 r. zasadę poszanowania granic pokolonialanych jako zasadę konstytuującą regionalny ład międzynarodowy. Pomimo prawie powszechnej jej akceptacji, w okresie pokolonialnym w szeregu państw Afryki ujawniły się tnedencje dezintegracyjne, w dwóch przypadkach doszło do powstanie nowych państw w wyniku secesji - Erytrei od Etiopii i Sudanu Południowego od Sudanu, a w takich krajach jak Angola, Kamerun, Nigeria, Mali czy Senegal aktywne są (choć na różnym poziomie mobilizacji) ruchy separatystyczne (regiony te to, odpowiednio: Kabinda, Ambazonia, Biafra, Azawad, Casamance). Celem artykułu będzie przedstawienie przesłanek i uwarunkowań procesów powstawania ruchów separatystycznych w Afryce oraz próba określenia szans na zmiany ładu terytorialnego w regionie.

Mozambik funkcjonujący jako niezależne państwo do roku 1975 przeszedł długi proces transformacji od autorytarnego jednopartyjnego państw ogarniętego wojną domową do struktur, które można obecnie nazwać zbliżonymi do struktur demokratycznych. Jednak państwo to nie tylko instytucje, ale również terytorium, ludność i spajająca je suwerenna władza. Głównym celem artykułu będzie sprawdzenie, czy jako państwo Mozambik spełnia wszystkie warunki zawarte w modelu Barry'ego Buzana, na który składają się fizyczne podstawy państwa, instytucjonalny wymiar państwa, idea państwowości zakorzenionej w świadomości obywateli, łączone i warunkowane przez niezależną i suwerenną władzę.

Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna (SARD) jest wyjątkowym przykładem państwa de facto. Powołana do życia w 1976 roku na terytorium byłej Sahary Hiszpańskiej, w kolejnych dekadach po swoim powstaniu cieszyła się uznaniem kilkudziesięciu państw, których to liczba zmieniała się na przestrzeni lat, jak również najważniejszej międzynarodowej organizacji regionalnej na kontynencie – Organizacji Jedności Afrykańskiej oraz powstałej w jej miejsce Unii Afrykańskiej.

Mimo iż saharyjski rząd kontroluje jedynie około 20% terytorium, bardzo prężnie działa saharyjska dyplomacja, zarówno ta oficjalna, jak również ta uskuteczniana mniej oficjalnymi kanałami. Osią polityki zagranicznej SARD jest ciągła walka o uznanie międzynarodowe, jak również próba wywierania w sposób pośredni presji na Maroko, która miała miałaby skłonić to państwo do poddania się saharyjskiej wizji rozwiązania przedłużającego się konfliktu o Saharę Zachodnią.

Oba te cele wydają się coraz bardziej odległe, do czego przyczyniły się wydarzenia ostatnich dwóch lat: kryzys w Guerguerat, który zakończył zawieszenie broni między Frontem POLISARIO a siłami marokańskimi, decyzja administracji Prezydenta Donalda Trumpa o otwarciu konsulatu amerykańskiego w mieście Dakhla na terytorium kontrolowanym przez Maroko a kontestowanym przez Saharyjczyków czy też przedstawione ostatnio stanowisko hiszpańskiego rządu wyrażające poparcie dla marokańskiego planu autonomii saharyjskiej. Nie bez znaczenia były również kolejne fale pandemii COVID-19, które bardzo mocno dotknęły mieszkających w obozach dla uchodźców w okolicach algierskiego Tindouf Saharyjczyków. Referat jest próbą szeroko zakrojonej analizy polityki zagranicznej państwa de facto jakim jest Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna w kontekście jej uwarunkowań, stojących przed nią wyzwań oraz możliwości osiągania wyznaczanych sobie celów.

W sposób syntetyczny zostanie nakreślony problem granic i pograniczy  we współczesnej Afryce jako rzeczywistych i potencjalnych miejsc konfliktów i wojen w kontekście wyzwań paradyplomacji, rozumianej nie tylko jako aktywność zagraniczna organów samorządu terytorialnego, ale szerzej. Szczególna uwaga w analizie zwrócona będzie  na teoretyczne podejście Nowego Regionalizmu i jego praktyczne skutki przy zaangażowaniu metod i narzędzi paradyplomacji.