W wystąpieniu zostaną zaprezentowane wstępne wyniki badań prowadzonych w miastach na prawach powiatu, których głównym celem jest znalezienie odpowiedzi na pytanie: do kogo należy władza w mieście? Są one kontynuacją wcześniejszej analizy dochodzenia do władzy przez wielokadencyjnych prezydentów miast. Badania przeprowadzono w różnych regionach Polski, w tym we wszystkich trzynastu, w których w 2018 r. wybrano na kolejną kadencję „wiecznego prezydenta”. W ich trakcie stosowano metody jakościowe – anonimowe wywiady pogłębione z lokalnymi politykami reprezentującymi różne opcje polityczne, a także metody ilościowe (kwestionariusz ankiety), w którym do znalezienia odpowiedzi na pytanie kluczowe (do kogo należy władza) używano nowatorskiej metody WPW (ważenia preferencji wyboru).

Rady społeczne o kompetencjach opiniodawczo-doradczych są jednym z mechanizmów włączania obywateli w procesy rządzenia. Od wielu lat funkcjonują nie tylko w Polsce, ale innych państwach. Różnią się poziomem decyzyjnym na jakim są powoływane (lokalny, regionalny, centralny), zakresem spraw przedkładanych im do zaopiniowania, a także statusem (obligatoryjne - fakultatywne), sposobem tworzenia oraz liczbą członków. Odmienny jest także zakres kompetencji poszczególnych typów rad społecznych (np. Alarcón, Font 2014; Font et al. 2019, Font, Navarro 2013, Walker 1999; Schulte 1999). W Polsce rady społeczne należą do najbardziej sformalizowanych i zinstytucjonalizowanych mechanizmów uczestnictwa i wydają się mieć potencjał do tego, aby pełnić rolę rzeczników środowisk marginalizowanych w procesach rządzenia. Do zalet rad jako podmiotów rzeczniczych należą stabilność i ciągłość oraz zapewniony udział w lokalnym procesie decyzyjnym z głosem doradczym. Rady opiniodawczo-doradcze mogą skuteczniej sygnalizować problemy „trudnodostępnych” niż na przykład jednorazowe formy partycypacji (i/lub deliberacji), które same w sobie mogą być wykluczające dla niektórych środowisk.

W proponowanym wystąpieniu chciałabym skoncentrować się na jednym z rodzajów rad społecznych funkcjonujących w Polsce jakimi są powiatowe rady ds. osób niepełnosprawnych. Podmioty te są przykładem obligatoryjnych, silnie formalizowanych rad społecznych, których zakres zadań został określony w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 573, 1981). Odwołując się do wyników badań empirycznych, chciałabym pokazać relacje rad ds. osób niepełnosprawnych z otoczeniem i odpowiedzieć na pytanie dotyczące funkcji pełnionych przez te rady. Czy, a jeżeli tak, to w jaki sposób i z jakim skutkiem, rady ds. osób niepełnosprawnych pełnią funkcję rzeczników „trudnodostępnych”?

Celem wystąpienia jest zwrócenie uwagi na znaczenie samorządu korporacyjnego w systemie demokracji obywatelskiej. Należy zauważyć, że samorząd podlega, jak wiele sfer życia publicznego, intensywnym zmianom w związku z rozwojem takich procesów jak: globalizacja, urbanizacja, integracja europejska, demokracja uczestnicząca czy postęp technologiczny. Coraz bardziej widoczna jest tendencja zmierzająca w kierunku systemu rządzenia wieloszczeblowego, opartego na zasadach governance, a skutkująca skomplikowanymi wzorcami relacji wertykalnych i horyzontalnych pomiędzy różnymi formami samorządu. Powoduje to zacieranie granic i wytwarzanie nowych przestrzeni gospodarczych i politycznych. Nie ulega zatem wątpliwości, że  samorząd nie jest  pojęciem jednowymiarowym odnoszącym się wyłącznie do stosunków terytorialnych. Bardzo ważną rolę w systemie reprezentowania interesów określonych grup obywateli odgrywają także inne formy samorządu korporacyjnego. W jego ramach wyróżnić możemy między innymi związki personalne reprezentujące interesy osób wykonujących profesje zaufania publicznego oraz związki ekonomiczne, których zadaniem jest rzecznictwo interesów środowiska gospodarczego. Warto zatem przyjrzeć się bogactwu rozwiązań administracyjnych i organizacyjnych, które tworzą nowe możliwości rozwoju demokracji w Polsce.