Zielona przyszłość Europy? Konferencja o przyszłośći Europy a przyszłość Europejskiego Zielonego Ładu w epoce postpandemicznej. 

Kryzys klimatyczny i kryzys związany z pandemią wirusa SARS CoV-2 stały się istotnym wyzwaniem dla przyszłośći Unii Europejskiej. Postawiły też dylemat dotyczący wyboru priorytetów czy też próby ich pogodzenia. Pomimo trudności związanych z pandemią UE nie zamierza odejść od dotychczasowych zielonych priorytetów. Planowane działania zarówno w zakresie odbudowy gospodarki jak i działań w obszarze zdrowia publicznego są komplementarne z dotychczasowymi celami Europejskiego Zielonego Ładu.  Problematyka kryzysu klimatycznego i budowania odporności europejskiej stały sie też punktem odniesienia w debacie o przyszłości Europy. O kształcie konkretnych polityk UE. Wystąpienie będzie więc analizą propozycji CoFoE w zakresie Zmian klimatu i środowiska oraz zdrowia publicznego w kontekśxie wyzwań sytuacji postpandemicznej. 

Od ponad dekady Unia Europejska, pozostaje uwikłana w ramy polikryzysu. Zjawisko to wyraża się nawarstwianiem wyzwań i zagrożeń, wśród których szczególnie widoczne są tendencje deceleracyjne w strefie euro, wzrost zadłużenia, bezrobocia i inflacji w wielu państwach Unii, ponadnormatywny napływ migrantów i fiasko Europejskiej Polityki Sąsiedztwa, spowolnienie procesu akcesyjnego, Brexit, skutki pandemii COVID-19, wreszcie rosnące zmęczenie globalizacją potęgujące resentymenty narodowe i popularność ugrupowań radykalnej prawicy. Polikryzys jest pogłębiany przez proces upolitycznienia uwidaczniającego się rosnącą rolą aktorów politycznych w procesach decyzyjnych, reprezentujących różne grupy społeczne lub odwołujących się do wzajemnie konkurencyjnych idei i argumentów. Związane z tym przenoszenie spraw prywatnych do sfery publicznej zamienia tę ostatnią w przestrzeń konfliktu, w której decyzje polityków mogą prowadzić do głębokich pęknięć i pogłębienia społecznych frustracji, tworzących wrażenie trwałego odwrotu od procesu integracji europejskiej. Niniejszy referat będzie stanowił próbę teoretycznego spojrzenia na wybrane przejawy (dez)integracji UE z wykorzystaniem narracji zaproponowanych przez dominujące teorie integracji europejskiej a także wskazania na ich ograniczenia w wyjaśnianiu zachowań głównych aktorów a także funkcjonowaniu mechanizmów integracyjnych.

Polityka rozwoju (developmnet policy) stanowi zbiorczą nazwę dla ogółu działań interwencyjnych, podejmowanych w ramach unijnej polityki publicznej i jej polityk sektorowych (polityki spójności, polityki regionalnej, polityki transgranicznej i innych) - zorientowanych na progres ekonomiczny, społeczny, kulturowy i środowiskowy Unii, jej państw członkowskich, regionów oraz mieszkańców.

Rozpatrując unijną politykę rozwoju jako złożony, wieloelementowy kompleks zawierający program działań politycznych, ekonomicznych i prawnych, można w niej odnaleźć kluczowe elementy polityki prawa – koncepcji przedstawionej w XIX wieku przez polskiego uczonego Leona Petrażyckiego, tyczącej się świadomego wykorzystywania całego potencjału prawa do stymulowania rozwoju społeczno-ekonomicznego.  

Mimo, że polityka rozwoju UE wykształciła sią na bazie innych inspiracji oraz źródeł i jest przede wszystkim praktyką, łączy ją z projektem polityki prawa wiele podobieństw. Dotyczy to zarówno założeń i celów polityki prawa i polityki rozwoju UE, jak i jej programów, sposobów działania oraz instrumentów. Obie polityki cechuje racjonalizm, woluntaryzm, optymizm i pragmatyzm oraz skupienie na skutkach programowanych działań, wśród których prawo, rozumiane szeroko i ściśle złączone z polityką i ekonomią, stanowi zasadniczy instrument oddziaływania na rzeczywistość społeczną. Politykę rozwoju UE, mimo jej pragmatycznego, ekonomicznego czy wręcz konsumpcyjnego ukierunkowania, przenikają też idee projektu Petrażyckiego – społeczne i kulturowe cele prorozwojowe w wymiarze nie tylko ogólnym, ale i jednostkowym.

Zdumiewające podobieństwo konstrukcji, celów oraz funkcji polityki rozwoju UE i polityki prawa, stanowi nie tylko dowód geniuszu projektu Petrażyckiego, ale również jego aktualności, bowiem zmodernizowana koncepcja polityki prawa może służyć jako model naukowy do charakterystyki systemu unijnej polityki rozwoju, co zostanie rozwinięte w referacie.

Wraz z systematycznym rozwojem gospodarczym i społecznym państw, które przystąpiły do Unii od 2004 roku następuje stopniowa konwergencja ekonomiczna ich gospodarek, co stanowi przesłankę do dlaszego rozszerzania unii walutowej. Część z tych państw przyjęła już wspólną walutę, część (Bułgaria i Chorwacja) rozpoczęła procedurę akcesji do wspólnego obszaru monetarnego. Celem proponowanego referatu będzie ocena dotychczasowej sytuacji gospodarczej państw członkowskich unii walutowej, ze szczególnym uwzględnieniem działań podjętych w reakcji na szoki asymetryczne i słabości instytucjonalne w samej strefie euro. Obecna sytuacja wskazuje na osiągniecie pewnej stabilności w tym zakresie, co implikuje korzystną perspektywę dla dalszego jej rozszerzania. Element predykcyjny obejmujący ocenę polityki gospodarczej strefy euro i samej Unii Europejskiej będzie drugim elementem proponowanego wystąpienia. Zasadniczym i niezmiernie ważnym punktem związanym z konkluzjami będzie odpowiedź na pytanie dotyczące miejsca Polski w procesie umacniania i stabilizacji funkcjonowania Unii Gospodarczej i Walutowej.

Idea Konferencji w sprawie przyszłości Europy (dalej CoFoE) opiera się na dwóch zasadniczych założeniach. Po pierwsze, ma ona uczynić Unię Europejską bliższą obywatelom, poprzez włączenie ich w procesy decyzyjne. Tę rolę mają spełniać organizacja wydarzeń w ramach platformy internetowej, panele obywatelskie czy wreszcie udział obywateli w sesji plenarnej CoFoE. Drugi aspekt CoFoE związany jest z europejskimi decydentami. Choć idee obywateli mają być tutaj punktem orientacyjnym, to jednak konkretyzacja ich pomysłów oraz decyzja o ich implementacji będzie zależeć od wizji integracji prezentowanej zwłaszcza przez rządy państw członkowskich. 

W dyskusjach o CoFoE pomija się natomiast samorząd terytorialny. Niesłusznie, gdyż może odegrać on ważną rolę w realizacji zwłaszcza pierwszego z wspomnianych założeń. Z partycypacyjnego punktu widzenia, samorząd jest obszarem dającym jednostce większe możliwości zaangażowania. Organizowanie wydarzeń przez samorządowych decydentów mogłoby wiązać się ze wzrostem zainteresowania CoFoE z powodu większych możliwości informacyjnych, jak również zwiększonego poczucia wpływu obywateli związanego z dialogiem z władzą. Podstawowym warunkiem zaistnienia takich okoliczności jest jednak samo zainteresowanie samorządu terytorialnego wzięciem udziału w CoFoE. 

Celem referatu jest analiza zaangażowania jednostek samorządu terytorialnego w ramach CoFoE. Podstawą rozważań będzie badanie ilościowe przeprowadzone wśród polskich samorządów, skoncentrowane na organizowanych przez lokalne i regionalne władze wydarzeniach oraz formułowaniu rekomendacji dot. przyszłości Europy. Wykorzystane zostaną także dane Eurobarometru dot. postrzegania samorządowych decydentów przez obywateli. W aspekcie teoretycznym, referat będzie opierał się na założeniach demokracji partycypacyjnej oraz koncepcji “Europy z regionami”. Wnioski z analizy mogą przyczynić się do określenia roli samorządu terytorialnego w uczynienia UE bliższą obywatelom.