2022-09-22 09:00 - 10:30

  WPAiE: 204 D

Fenomen dezinformacji: diagnoza, studia przypadków, działania zapobiegawcze i naprawcze

Moderator/rzy:

profil photo: Agnieszka Elżbieta Demczuk

dr hab. Agnieszka Elżbieta Demczuk
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Doktorat (2007), habilitacja (2021), prawnik i politolog, adiunkt w Katedrze Systemów Politycznych i Praw Człowieka, Kierownik Zespołu Badań Propagandy i Dezinformacji w Instytucie Nauk o Polityce i Administracji, UMCS w Lublinie. Główne obszary jej zainteresowań badawczych to: prawa człowieka, rządy prawa, społeczne, polityczne i prawne aspekty funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego, dezinformacja i propaganda.

Panel otwarty

Dynamiczny rozwój ICT i demokratyzacja wolności informacyjnej wywołały „eksplozję” obserwowanego od lat trendu hipertrofii informacyjnej, gdzie wraz ze sprawdzonymi informacjami rezonowane są także te mylne i złośliwe, dezinformacje i spiskowe narracje. Prowadzone z udziałem agentów wpływu i płatnych botów oraz wsparte czarnorynkową infrastrukturą manipulacyjną sieci społecznościowych kampanie dezinformacyjne stanowią poważne zagrożenie dla procesów demokratycznych (będąc modus operandi polityki chaosu, polaryzacji i radykalizacji), debaty publicznej, bezpieczeństwa publicznego, rządów prawa i praw człowieka. Dezinformacja i infodemia stały się jednymi z dominujących przedmiotów badań nauk społecznych i innych. Celem panelu dyskusyjnego jest diagnostyka fenomenu (cyfrowej) dezinformacji, analiza kampanii dezinformacyjnych i oczekiwanych działań naprawczych i zapobiegawczych.   

Referaty:

dr Łukasz Lewkowicz
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Działania dezinformacyjne Federacji Rosyjskiej w Republice Słowackiej: studium przypadku

opis

Republika Slowacka (Słowacja) od wielu lat jest narażona na działania propagandowe i dezinformacyjne ze strony Federacji Rosyjskiej (Rosji). Szczególna wrażliwość społeczeństwa słowackiego na tego typu działania związana jest m.in. z brakiem negatywnych doświadczeń historycznych, dużą popularnością wśród części elit politycznych i społeczeństwa ideologii panslawizmu i rusofilii, dużą popularnością różnego rodzaju tzw. alternatywnych mediów, ponadprzeciętną aktywnością ambasady Rosji w Bratysławie. Po aneksji Krymu w 2014 r. na Słowacji nastąpiła intensyfikacja rosyjskich działań propagandowych i dezinformacyjnych promowanych przez część liderów politycznych i wspomniane alternatywne media. W rezultacie jeszcze w 2020 r. 78% Słowaków postrzegało Rosję jako swój „tradycyjny słowiański bratni naród”. Popularne były wtedy narracje antynatowskie i antyamerykańskie. Inwazja wojsk rosyjskich na Ukrainę w 2022 r. wpłynęła diametralnie na zmianę postaw społeczeństwa słowackiego. Obecnie bowiem spada na Słowacji popularność Władimira Putina, samej Rosji i jej działań na Ukrainie, rośnie zaś poparcie dla przynależności do NATO i UE.

Celem referatu jest analiza politologiczna działań dezinformacyjnych Rosji na Słowacji w latach 2014-2022 ze szczególnym uwzględnieniem działan wybranych polityków prorosyjskich, alternatywnych mediów i rosyjskiej dyplomacji. Poddana badaniom zostanie również polityka rządu Eduarda Hegera służąca walce z dezinformacją na Słowacji m.in. poprzez nowelizację ustawy o cyberbezpieczeństwie, dzięki której państwowy Urząd Bezpieczeństwa Narodowego (NUB) otrzymał nowe, chociaż tymczasowe, uprawnienie do usuwania i blokowania stron internetowych rozpowszechniających dezinformację i inne zagrażające bezpieczeństwu treści. 

profil photo: Rafał Klepka

dr hab. Rafał Klepka
Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Indeks Stronniczości Politycznej Mediów: narzędzie do pomiaru stronniczości mediów w okresie kampanii wyborczych

opis

Pojęcie stronniczości politycznej mediów jest często stosowane przez badaczy mediów i polityki jako kategoria opisująca i wyjaśniająca brak równowagi w relacjonowaniu zjawisk politycznych. Stosunkowo rzadko podejmuje się jednak próbę porównania skali stronniczości różnych mediów lub tego samego medium w różnych okresach czasu. W wystąpieniu punktem wyjścia stanie się operacjonalizacja stronniczości mediów, która czyniłyby ten koncept użytecznym w precyzyjnych badaniach empirycznych. Zaproponowany zostanie sposób definiowania stronniczości politycznej mediów w odniesieniu do mediów tradycyjnych oraz wskazane zostaną wymiary tego zjawiska. Następnie zaprezentuję propozycję metody, rozumianej jako powtarzalny, schematyczny sposób identyfikacji, pomiaru i porównania stronniczości politycznej w różnych mediach, bądź w tym samym medium w różnych okresach czasu. Istotna w tym kontekście pozostaje zarówno operacjonalizacja stronniczości politycznej mediów, jak i dobór zmiennych oraz projekt klucza kategoryzacyjnego służącego do analizy zawartości przekazów medialnych. Na zakończenie przedstawione zostanie narzędzie służące do pomiaru zjawiska w postaci Indeksu Stronniczości Politycznej Mediów oraz zaprezentowane zostaną wyniki badań przeprowadzonych przy użyciu indeksu w odniesieniu do wybranych mediów w czasie polskich parlamentarnych kampanii wyborczych w 2015 i 2019 roku.

dr Juliusz Sikorski
Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

W poszukiwaniu prawdy, czyli aktywizm w walce z dezinformacją kolportowaną w mediach społecznościowych

opis

Dezinformacja stanowi obecnie jeden z kluczowych problemów, przed którymi stają demokratyczne państwa i społeczeństwa. Manipulowanie opinią publiczną, podsycanie podziałów i antagonizowanie społeczeństw, dyskredytowanie autorytetów, propagowanie i przyzwalanie na kłamstwa i półprawdy, stanowią dziś niebezpieczne oręże walki geopolitycznej i politycznej. W świecie, w którym prawda zdaje się nie mieć znaczenia samoorganizujące się społeczności obywatelskie podejmują trud dementowania nieprawdy, obnażania manipulacji, ale także zaniechań i bezradności mediów społecznościowych, których przestrzeń stanowi obecne największe pole operacji informacyjnych.

Niniejsze wystąpienie stanowić ma analizę działań mediów społecznościowych wobec rozprzestrzeniającej się za ich pośrednictwem dezinformacji. Podstawę tych dociekań stanowić będą raporty ze śledztw wybranych organizacji społeczności obywatelskich.

dr Justyna Olędzka
Uniwersytet w Białymstoku

Dezinformacja historyczna jako instrument legitymizacji przywództwa A. Łukaszenki.

opis

W okresie prezydentury A. Łukaszenki polityka historyczna, tak jak cała przestrzeń informacyjna czy edukacyjna stały się polem konfrontacji. Przekształcono je w tuby propagandowe, w sposób systematyczny i radykalny zacierając ich podstawowe zadania- komunikowanie, kształcenie czy stymulowanie pamięci społecznej. A ze względu na tradycje propagandy radzieckiej czy skomplikowaną etnopolityczną historię Europy Środkowo- Wschodniej to właśnie przeszłość w największym zakresie padła ofiarą kampanii dezinformacji historycznej.

Proponowany referat koncentruje się na dezinformacji historycznej uprawnianej przez oficjalny Mińsk po 2020 roku, czyli w warunkach kryzysu wewnętrznego (protesty po wyborach prezydenckich w 2020 roku) oraz zewnętrznego (wojna w Ukrainie). Łukaszenkowskie wojny o historię stały się instrumentami działań o charakterze asymetrycznym, łączącymi z jednej strony tradycje radzieckich operacji specjalnych (środków aktywnych) z możliwościami, które przynosi nowa architektura przestrzeni komunikacyjnej. Uprawianie dezinformacji historycznej jest tym łatwiejsze, że po 1994 roku celowo zahamowano działania umożliwiające badanie i rozliczenie zbrodni radzieckich.

dr hab. Franciszek Czech
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Konsumpcja wiadomości politycznych i narracje spiskowe we współczesnym społeczeństwie polskim

opis

Dynamiczny rozwój mediów społecznościowych zbiegł się w czasie ze wzrostem popularności fałszywych informacji (fake news) i narracji spiskowych. Oba zjawiska często są na poziomie teoretycznym ze sobą związane, ale prowadzi się na ten temat stosunkowo mało badań. Celem wystąpienia jest omówienie wyników reprezentatywnych badań sondażowych dotyczących popularności myślenia spiskowego i konkretnych narracji spiskowych w kontekście korzystania z różnych źródeł informacji o bieżących wydarzeniach politycznych. Zaprezentowane zostaną również dane na temat konsumpcji wiadomości politycznych przez osoby o odmiennych cechach społeczno-demograficznych i popierających różne ugrupowania polityczne. Przedstawione dane pozwolą nie tylko scharakteryzować jeden z wymiarów współczesnej polskiej kultury politycznej, ale będą też punktem wyjścia do ogólniejszej refleksji na temat roli mediów społecznościowych w procesie  rozpowszechniania się fałszywych informacji i narracji spiskowych.