Teoria gier była użyta w wielu projektach politologicznych i filozoficznych, które miały za zadanie wyjaśnić współpracę na poziomie makro (Axelrod, Binmore, Alexander), jednak wszystkie one były obarczone szeregiem problemów. Modele te oferowały statyczny obraz społeczeństwa, gdzie na funkcjonalistyczną modłę, dobre konsekwencje analizowanej instytucji czy normy są zarówno jej wyjaśnieniem, jak i uzasadnieniem. Ponadto, ich wymagania dotyczące jednostkowej racjonalności były nadmiernie restrykcyjne, co jednak nie wystarczało do rozwiązania problemu wyboru spośród wielu równowag.

W referacie wskażę, w jaki sposób można tych problemów uniknąć. Narzędziem, które do tego posłuży, jest ewolucyjna teoria gier – modyfikacja jej „klasycznej” wersji, w której zamiast hiperracjonalnych jednostek dokonujących optymalnych wyborów modelujemy całe populacje i rozprzestrzenianie się danych strategii w nich za pomocą znacznie mniej wymagających mechanizmów, jak imitacja. Omówię użyteczność tego podejścia, na przykładzie modelów współpracy w tradycji Hobbesa czy Rawlsa - opartych wyłącznie na egoistycznej motywacji jednostek oraz ich problemów. Okazuje się, że próby wyjaśniania kooperacji tylko na tej podstawie nie spełniają swojej roli, a aby je uratować, musimy wprowadzić mechanizmy tzw. silnej wzajemności. Wskażę, że modele posługujące się ewolucyjną teorią gier pełnią rolę eksplanacyjną, opisując, w jaki sposób obserwowane mechanizmy mogły się wykształcić, biorąc pod uwagę jakąkolwiek wiarygodną mechanikę ewolucyjną oraz określając zakres możliwości początkowych, które pozwoliły doprowadzić do danego rezultatu.

Celem referatu jest dyskusja nad założeniami prostego modelu nauki Ernesta Nagela (Struktura nauki, Warszawa 1970 (1961)) w kontekście badań politologicznych.

W modelu E. Nagela przyjmuje się, że do przeprowadzenia wyjaśniania wystarczy zbiór "faktów naukowych" - "wyjaśnianych" i "wyjaśniających" - połączonych na podstawie założeń teoretycznych. Przy tym, jak się wydaje, o aplikowalności i wartości konkretnego typu wyjaśniania (dedukcyjnego, probabilistycznego, teleologicznego lub genetycznego) w konkretnym projekcie badawczym, ma decydować zbieżność między założeniami teoretycznymi a obserwacjami.

Jednak pojawia się tu trudność - jak stwierdzić co jest "faktem naukowym" i jaka jest jego relacja względem innych faktów? Proponowana dyskusja będzie przebiegać na płaszczyźnie 1) problemu rozłączności "faktów naukowych"; 2) możliwości stwierdzenia, które fakty nie mogą zostać zidentyfikowane. Argumentacja będzie wykorzystywać m.in. przykłady pochodzące z badań nad zjawiskami politycznymi oraz grafy i matryce logiczne w ujęciu klasycznym.

Każdego roku ukazuje się wiele analiz opisujących i wyjaśniających zachowania, poprzez które obywatele współczesnych państw dążą do wywarcia wpływu lub wywierają wpływ na politykę. Zwykle badacze koncentrują swoją uwagę na środowiskowych uwarunkowaniach wyjaśnianych zachowań, pomijając lub marginalizują wpływ czynników biologicznych. Poza głównym nurtem badań powstają jednak podejścia, których celem jest uzupełnienie politologicznego łańcucha eksplanacyjnego o elementy pozaśrodowiskowe. W referacie skoncentruję się na biologicznych wyjaśnieniach zachowań politycznych. Rozpocznę od krótkiego wprowadzenia do badań biopolitycznych. Następnie omówię związek między pojęciem przyczynowości a biologicznymi wyjaśnieniami zachowań politycznych. Dalej wyróżnię, w oparciu o kategoryzację Tinbergena (1963), „ultymatywne” i „proksymatywne” poziomy wyjaśnień zjawisk i procesów biologicznych, co umożliwi mi identyfikację i charakterystykę różnych kategorii wyjaśnień biopolitycznych. W końcowej części referatu zwrócę uwagę na potrzebę pluralizmu stylów eksplanacyjnych w badaniach zachowań politycznych oraz omówię znaczenie wyjaśnień biopolitycznych dla tradycyjnej politologii.

Podstawowym obszarem zainteresowania teorii stosunków międzynarodowych (TSM) są zarówno przyczyny konfliktów pomiędzy podmiotami tych stosunków, jak i warunki współpracy pomiędzy nimi (Dunne, Kurki i Smith 2013). O ile jednak istnieje wiele opracowań dotyczących wzajemnej współpracy i zależności pomiędzy państwami (Keohane 1984; Grieco 1988), to dopiero od niedawna badacze zwracają uwagę w tym kontekście na zagadnienie stosunków pomiędzy organizacjami międzynarodowymi (IORs) (Knoke i Chen 2008; Biermann i Koops 2017). Związane jest to z coraz aktywniejszą rolą organizacji międzynarodowych w kształtowaniu (wspólnie z państwami i innymi podmiotami) stosunków międzynarodowych, zwłaszcza w odniesieniu do multilateralizmu, co przejawia się szczególnie na poziomie systemu międzynarodowego (Cogan, Hurd i Johnstone 2016). Analizowanie IORs jest możliwe w oparciu o różne założenia teoretyczne i podejścia metodologiczne. Prowadzi to jednak do tego, że dotychczasowe badania cechują się wysokim stopniem fragmentacji w wymiarach podmiotowym, jak i przedmiotowym. 

Teoria ugruntowana należy do badań jakościowych w naukach społecznych, a u jej podstaw znajduje się założenie o generowaniu teorii w oparciu o systematycznie gromadzone dane empiryczne, ich porównywanie oraz równolegle prowadzoną analizę i interpretację (Glaser i Strauss 1967; Charmaz 2006). Celem referatu jest analiza przydatności teorii ugruntowanej (grounded theory) do analizy IORs oraz ustalenie, w jakim zakresie teoria ugruntowana może być wykorzystana na gruncie TSM do lepszego wyjaśnienia uwarunkowań, mechanizmów oraz form IORs.