Określenie sytuacji kryzysowej w dobie pandemii Covid-19 stanowiło jeden z podstawowych elementów badawczych w naukach społecznych, w tym w naukach o polityce. Biologiczne trwanie społeczeństwa, w tym samych jednostek, wywołało natychmiastowe zmiany w praktyce życia codziennego, co znalazło swoje bezpośrednie odzwierciedlenie w postaci "kryzysu w kulturze". Przywołana kategoria będzie rozpatrywana na gruncie teoriopolitycznym, zarówno w ujęciu treści decyzji politycznych, jak i języka politycznego twórców i stosowanego wobec twórców kultury. Poza instytycjonalnymi ograniczeniami tworzenia, bardzo mocno zmienił się format uczestnictwa w kulturze, jak również treści prezentowane przez artystów, wpisujące się w treść tego, co polityczne.

Udział w tworzeniu i prowadzeniu aktywności zagranicznej podmiotów innych niż rządy centralne jest dziś faktem. Procesy demokratyzacji, a także zjawiska związane z globalizacją gospodarczą, kulturową i polityczną przyczyniły się do przebudowy systemu stosunków międzynarodowych do tego stopnia, że problematyczne staje się utożsamianie ich wyłącznie z relacjami międzypaństwowymi.

We Włoszech pierwsze działania zagraniczne Regionów sięgają lat 70-tych, to jest początków ich faktycznego powstania. Niemniej jednak, dopiero od lat 90-tych zaobserwować można znaczący wzrost takich inicjatyw. Dekada ta stanowi okres głębokiej transformacji, która wpłynęła na struktury partyjne i polityczno-instytucjonalne, a proces ten osiągnął kulminację reformą tytułu V Konstytucji.

Dziś kulturową aktywność włoskich regionów ze względu na rozmiar tego zjawiska, zaangażowanie zasobów i organizację, nie można było już nazwać jedynie relacjami instytucjonalnymi lub promocją turystyczną czy kulturalną. Samorządy wykorzystują regionalną kulturę do wspierania swojego potencjału miękkiej siły, tworzenia pozytywnej aury dla działań współpracy na wielu polach, w tym nauki, techniki, gospodarki i samego przemysłu kulturalnego, tworzenia powiązań społecznych, a także wspierania swojej regionalnej tożsamości.

Celem niniejszego referatu, w perspektywie zarysowanych powyżej problemów, jest przeanalizowanie i wskazanie działań paradyplomatycznych wybranych regionów włoskich w zakresie kultury.

„Wskazana […] interpretacja «Dziadów» Adama Mickiewicza, jest swobodną emanacją poglądów środowiska, które pragnie kształtować spojrzenie społeczne na współczesną Polskę nie z troską, miłością należną Ojczyźnie, lecz z nienawiścią do jej rodowodu historycznego, do tożsamości narodu ugruntowanego na fundamencie tradycji cywilizacji łacińskiej. Ten spektakl zawiera i promuje treści, które pozostają w jawnej sprzeczności z celami wychowania młodych Polaków określonych w preambule Prawa Oświatowego” – oświadczyła 23 listopada ubiegłego roku małopolska kurator oświaty Barbara Nowak. Politycznego wsparcia kuratorce udzielił następnie minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek mówiąc – „Żyjemy w czasach, gdy piękno jest zdeformowane, jak choćby tam w Krakowie, gdzie zamiast «Dziadów» powstaje dziadostwo. Bardzo dziękuję pani kurator za jej reakcję, bo nie można siedzieć cicho i milczeć właśnie w obliczu deformowania piękna i bezczeszczenia sztuki”.

Powyższe wypowiedzi pokazują, że teatr niezmiennie i nierozerwalnie jest połączony nie tylko ze społeczeństwem, ale również z polityką. Właśnie mickiewiczowskie Dziady oraz ich kolejne sceniczne interpretacje dają najpełniejszą możliwość ukazania tego związku, jak również ukazania kontekstu społeczno-politycznego, z którego wyrastały. Można wręcz pokusić się o tezę, że dramat Wieszcza, jak żadne inne polskie dzieło, pozwala na ukazanie losów Polski. Dziady w naszej historii stawały się wielokrotnie pryzmatem, które skupiając światło z otoczenia, rzucało nową poświatę na wydarzenia i zjawiska charakterystyczne dla kolejnych okresów w dziejach Polski.

Proponowane wystąpienie ma na celu ukazanie społeczno-politycznego wymiary wybranych inscenizacji "Dziadów". Aby najpełniej to zobrazować zostały postawione następujące pytania badawcze:

1. Co wpływało na społeczno-polityczny wymiar kolejnych prezentacji?
2. W jaki sposób postać twórców wpływała na odbiór społeczny i polityczny inscenizacji?
3. Jak reagowała władza na wybrane spektakle?

Wystąpienie będzie dotyczyć podstawowych płaszczyzn badawczych w geopolityce popularnej. Geopolityka popularna w sposób interdyscyplinarny bada, jak pod wpływem mediów masowych i popkultury kształtują się wyobrażenia geopolityczne społeczeństwa/narodu oraz obrazy terytorium, władzy i tożsamości, co na nie wpływa i w jaki sposób interferują z wyobrażeniami i narracjami wytwarzanymi, a także realizowanymi w praktyce przez elity. 

Niewątpliwie w geopolityce popularnej chodzi o relacje władzy, dominację nad „sercami i umysłami ludzi”, opanowanie sfery znaczeń i symboli, co często opatruje się obecnie modnym terminem soft-power.

Można w niej wyróżnić trzy zasadnicze nurty:

1/ geopolityka popularna 1.0:  koncentruje się na konstruowanych przez elity wyobrażeniach globalnej polityki w mediach i kulturze popularnej. Oddzielając i hierarchizując wyraźnie polityczne wyobrażenia elit od popularnych imaginacji mas należy zbadać, jak teksty kultury popularnej wytwarzane przez elity stają się komunikatem i jak stają popularne, trafiają do mas, kształtują ich wyobraźnię geopolityczną, narzucają spojrzenie na geopolitykę, jako symbol relacji władzy.

2/ geopolityka popularna 2.0:odwołuje się się do spojrzenia antygeopolitycznego, czyli opozycji wobec poglądu, że interesy elit są identyczne z interesami społeczeństwa. Pojawiał się tutaj model pluralistyczny badań, oparty o binarną opozycję: elity/nie-elity, który analizuje, jak popularne wzorce kulturowe i popularne reprezentacje geopolityki wytwarzane przez nie-elity korespondują bądź rywalizują z dominującym narracjami.

3/ geopolityka popularna 3.0: różne nurty jej badań albo pogłębiają dwie powyższe tendencje, albo budują pomost geopolitycznych znaczeń między kulturą elitarną i popkulturą. Jednak moim zdaniem nową jakość tej szkoły wytwarza badanie wpływu mediów społecznościowych na geopolitykę, a popkultura jest w tym jednym z podstawowych systemów symboli i znaczeń.

Wystąpienie będzie próbą dowiedzenia tezy, iż współczesne konflikty kulturowe, w tym szczególnie tzw. wojny kulturowe wokół zagadnień bioetycznych, czy światpoglądowych, nie są, jak pozornie mogłoby się wydawać, przejawem kryzysu, a raczej emanacją strukturalnych sprzeczności, jakie stoją u podstaw każdego ładu kulturowego. Co więcej, myślenie o tych procesach w kategoriach kryzysu maskuje założenie, iż w praktyce myślimy o relacjach między kulturą a polityką w kategoriach funkcjonalnych. Kryzys jest bowiem traktowany często jako aberracja w odniesieniu do prawidłowo funkcjonującego systemu. W praktyce jednak, kultura na najabrdziej fundamentalnym poziomie nie tyle przyczynia się do kreowania ładu, co raczej mistyfikuje spójność społeczną. I właśnie dlatego, stanowi ona płaszczyznę kluczowych walk politycznych i ideologicznych. Rozważania zostaną przedstawione w szeroko rozumianej perspektywie dialektycznej. W takim ujęciu, kategoria kryzysu w kulturze będzie poddana dekonstrukcji za pomocą kategorii polityczności w rozumieniu agonistycznym. W rezultacie, to co określamy mianem kryzysu kultury należy traktować jako załamywanie się możliwości w zakresie reprodukcji systemu, a zarazem daje wgląd w jego naturalne antagonizmy.

Stany Zjednoczone zasłynęły z użycia kultury jako swoistego rodzaju broni podczas Zimnej Wojny. Obrazy abstrakcyjnych ekspresjonistów, jazzowe zespoły oraz hollywoodzkie produkcje walczyły o serca i umysły mieszkańców “zza żelaznej kurtyny”. 

Dla Europejczyka nie stanowi/ło to anomalii, czy potencjalnego pola do naruszeń. Kultura jest w Europie silnie dotowana, a wręcz utrzymywana przez władze (świeckie, czy też kościelne) od wieków, natomiast za Atlantykiem jedynie w przypadku głebokich kryzysów (lata 30te, Zimna Wojna, wojna z terroryzmem).

Tak odrębna historia i spojrzenie na rolę sztuki i artysty w relacji z państwem wpływa na dzisiejszą instrumentalizaję sztuki do celów politycznych czy/lub gospodarczych.

Celem referatu jest przedstawienie historycznej relacji sztuka/władza w Europie oraz w USA oraz zadanie pytań o wpływ tejże historii na dzisiejsze działania twórców oraz rządów. Dlaczego, pomimo braku rzadowego wsparcia dla artystów, to USA są wciąż światowym kulturalnym hegemonem? Referat postara się ukazać źródła imperializmu kulturowego USA, z pozoru osiągniętego metodami wolnorynkowym i przeciwstawić go modelom europejskim dotowania oraz promocji sztuki.