2022-09-23 09:00 - 10:30

  WPAiE: 308 A

Wymiary bezpieczeństwa pozamilitarnego Rosji i Europy Wschodniej - cz. 1

Moderator/rzy:

dr Tomasz Szyszlak
Uniwersytet Wrocławski

Dr politologii, adiunkt w Zakładzie Badań Wschodnich w Instytucie Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego we Wrocławiu, redaktor naczelny "Wschodnioznawstwa". Autor kilkudziesięciu prac naukowych, w tym "Lwowskie sacrum, kijowskie profanum. Grekokatolicyzm w ukraińskiej przestrzeni publicznej od pierestrojki do do pomarańczowej rewolucji (2012) oraz "Konflikty kulturowe a bezpieczeństwo. Mniejszości narodowe – ludy tubylcze – uchodźcy w przestrzeni postradzieckiej" (2018, współautor)

dr Andrzej Szabaciuk
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Adiunkt w Katedrze Studiów Wschodnich Instytutu Nauk o Polityce i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Starszy analityk w Instytcie Europy Środkowej. Stażysta w Instytucie Socjologii Rosyjskiej Akademii Nauk (2013 r.) Visiting fellow w Nanovic Institute for European Studies na Uniwersytecie Notre Dame w Stanach Zjednoczonych (2019 r.).

Panel otwarty

Ostatnie miesiące zwróciły naszą uwagę na zagrożenia płynące ze strony Rosji, zwłaszcza w kontekście interwencji zbrojnej na Ukrainie. Tymczasem zapominamy, że Rosja i postradziecka Europa Wschodnia to region, w którym zagadnienia szeroko rozumianego bezpieczeństwa odgrywają szczególną rolę. W ujęciu międzynarodowym uwagę należy zwrócić na dążenia zachowania przez Moskwę postimperialnych wpływów na obszarze byłego Związku Radzieckiego. W tym celu wykorzystywane są narzędzia typowe dla smart i soft power w polityce zagranicznej, zauważalne w kontekście diaspory rosyjskiej i społeczności posługujących się w życiu codziennym językiem rosyjskim, wpływów Patriarchatu Moskiewskiego czy ruchów migracyjnych. Należy zwrócić również uwagę na wyzwania dla bezpieczeństwa wewnętrznego Rosji i Europy Wschodniej, a zwłaszcza kwestie związane ze zmianami klimatycznymi i ochroną środowiska, przestępczością zorganizowaną, patologiami w życiu społecznym, politycznym i gospodarczym czy relacjami pomiędzy tożsamością lokalną, regionalną i narodową.

Referaty:

dr hab. Antonina Kozyrska, prof. UMK
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Federacja Rosyjska jako państwo zbójeckie

opis

Kategoria „państwa zbójeckie” (rouge state) była używana w latach 90. XX w. głównie przez Stany Zjednoczone. Stosowano ją wobec państw o ustroju autorytarnym i totalitarnym, nieprzywidywalnych i w istotny sposób zagrażających pokojowi na świecie. Oskarżano je o to, że w sposób planowy i świadomy łamią prawo międzynarodowe oraz prawa człowieka, sponsorują terroryzm międzynarodowy, piorą brudne pieniądze, biorą udział w produkcji i przemycie narkotyków, w proliferacji broni masowego rażenia. Kategoria ta została jednak uznana za niepoprawną politycznie.

       Celem wystąpienia jest próba ustalenia, czy kategoria państwa zbójeckiego może mieć obecnie zastosowanie wobec Federacji Rosyjskiej, uwzględniając zwłaszcza kontekst toczącego się konfliktu zbrojnego z Ukrainą? Rosja bowiem w istotny sposób destabilizuje porządek międzynarodowy, stwarza zagrożenia dla bezpieczeństwa w regionie i eskaluje napięcie, co paradoksalnie stoi w sprzeczności z misją wynikającą z jej stałego członkostwa w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. Ataki i przejęcie ukraińskich elektrowni atomowych, w połączeniu z potężnym arsenałem jądrowym Rosji, potęguje zagrożenie nuklearne szczególnie w Europie. Z uwagi na masowe naruszenia praw człowieka państwo zostało zawieszone w członkostwie w Radzie Europy i Radzie Praw Człowieka ONZ (UNHCR). Łamie  zobowiązania wynikające z Karty NZ, szeregu umów i układów międzynarodowych (wielostronnych i bilateralnych). Jawi się jako nieprzewidywalny podmiot stosunków międzynarodowych i niewiarygodny partner w negocjacjach. Stosuje groźbę i agresję zbrojną, wykorzystuje zakazane przez konwencje międzynarodowe rodzaje broni oraz przemoc cybernetyczną i informacyjną jako formę presji na suwerenne państwa i ich społeczeństwa. W ten sposób  próbuje wymusić na nich rewizję granic, zmianę priorytetów geopolitycznych, pozyskać poparcie dla swej wizji świata i polityki.

mgr Szymon Wasielewski
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Trójmorze i próba ograniczania uzależnienia energetycznego od Rosji

opis

Inicjatywa Trójmorza, przedsięwzięcie zapoczątkowane w 2016 r. przez 12 państw członkowskich Unii Europejskiej położonych w Europie Środkowej oraz Wschodniej, stanowi jedno z najnowszych przedsięwzięć podjętych przez państwa członkowskie Wspólnoty Europejskiej. Projekt, którego celem jest zacieśnienie współpracy infrastrukturalnej, energetycznej oraz gospodarczej został początkowo potraktowany jako próba budowy alternatywy dla Unii Europejskiej. Z czasem postrzeganie projektu zaczęło ulegać istotnym przemianom. Doprowadziło to do nadania jednemu z projektów realizaowanych w ramach inicjatywy - Korytarzowi gazowemu Północ-Południe statusu "Projektu o znaczeniu wspólnotowym". Projekt korytarza ma za zadanie umożliwienie dywersyfikacji źródeł dostaw nośników energii dla Europy Środkowo-Wschodniej, w znacznym stopniu uzależnionej od rosyjskiego wolumenu. W obliczu nieuzasadnionej, zbrojnej agresji na Ukrainę, w wyniku której Unia Europejska stanęła przed jednym z największych wyzwań w swojej historii, koniecznością dywersyfikacji źródeł energii, Inicjatywa Trójmorza wraz z realizowanymi w jej ramach projektami może w znacznym stopniu ułatwić uwalnianie się od rosyjskich surowców. Przy poparciu głównych europejskich partnerów oraz podejmowaniu działań w jak najszerszym gronie, tzw. w ramach Unii Europejskiej a nie w konkurencji do niej, Inicjatywa Trójmorza może w przyszłości stać się istotnym elementem współpracy subregionalnej, w szczególności w sferze bezpieczeństwa energetycznego. Celem niniejszego wystąpienia jest podkreślenie znaczenia inicjatyw subregionalnych podejmowanych w ramach Unii Europejskiej, które wbrew wielu opiniom są w stanie w dalszym ciągu wpływać na istotne problemy, przed którymi staje Wspólnota. Konieczna jest do tego jednomyślność państw członkowskich oraz wyrzeknięcie się partykularnych interesów. Umożliwiają one również wzmacnianie integracji, tak istotnej w obliczu kryzysu, przed którym stanęła Unia Europejska w lutym 2022 r. 

dr Andrzej Szabaciuk
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Wymiar humanitarny pełnowymiarowej agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę

opis

Celem referatu jest analiza wymiaru humanitarnego agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Przybliżenie głównych konsekwencji z punktu widzenia sytuacji ludności państwa. Koncentrowali będziemy się na problemie migracji przymusowych, sytuacji osób na obszarach okupowanych przez Rosję, zbrodniach wojennych, pomocy humanitarnej i jej charakterystyce. Ukażemy dynamikę i skalę omawianego zjawiska oraz podejmiemy się próby ukazania znaczenia tych zmian z punktu widzenia sytuacji ludnościowej Ukrainy.

dr Agata Włodarska-Frykowska
Uniwersytet Łódzki

Procesy integracyjne i ruchy separatystyczne we współczesnej Estonii. Czy mniejszość rosyjska zagraża bezpieczeństwu Estonii?

opis

Estonia od ponad trzydziestu lat konsekwentnie buduje wizerunek demokratycznego państwa prawa. Mimo silnych podziałów etnicznych udało się stworzyć strategię integracji społecznej, która konsekwentnie realizowana jest w ujęciu ogólnokrajowym od 2000r. Główny nacisk położny jest na wzmocnienie kompetencji językowych w zakresie języka estońskiego, walkę z wykluczenie społecznym oraz zbudowanie poczucia przynależności narodowej. Choć programy integracyjne funkcjonują dobrze i spełniają swoje zadania, w kraju nie brakuje podziałów i niepokojów społecznych, które wpływają na kształt współczesnego społeczeństwa estońskiego i jego bezpieczeństwo. Należy zdecydowanie wskazać, iż  polityka Moskwy jest bardzo niepokojąca i bezpośrednio uderza w bezpieczeństwo Estonii. Celem referatu jest pokazanie podziałów społecznych w Estonii popieranych przez zwolenników polityki rosyjskiej oraz analiza i porównanie procesów integracyjnych przeprowadzonych we współczesnej Estonii. Ważna jest odpowiedź na pytanie badawcze: Czy integracja społeczna Estonii jest wystarczająco trwała by obronić się [przed rosyjskim imperializmem?

dr Marta Drabczuk
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bezpieczeństwo gospodarcze Europy Wschodniej w obliczu agresji rosyjskiej wobec Ukrainy

opis

Agresywne działania Rosji wobec Ukrainy skutkują nie tylko zniszczeniami terytorium państwa oraz jego zasobów materialnych i ludzkich, ale również wywierają destrukcyjny wpływ na bezpieczeństwo gospodarcze państw Europy Wschodniej. Są one najbardziej podatne na absorbcję zagrożeń ekonomicznych z powodów historycznych powiązań politycznych, handlowych, infrastrukturalnych i kapitałowych z Rosją. Osłabianie bezpieczeństwa gospodarczego Ukrainy oraz państw Europy Wschodniej stanowi narzędzie oddziaływania Rosji na mocarstwa światowe w celu uznania tego obszaru za jej wyłączną strefę wpływu. Inwazja na Ukrainę urzeczywistniła także problemy z egzekwowaniem podstaw samego bezpieczeństwa, zawartych w umowach międzynarodowych, stanowiących fundament współpracy gospodarczej między Federacją Rosyjską a państwami Europy Wschodniej. Głównym celem referatu prezentowanego podczas Kongresu będzie identyfikacja wyzwań dla bezpieczeństwa gospodarczego Europy Środkowej w kontekście rosyjskiej inwazji na Ukrainę oraz ich potencjalnych skutków w wymiarze regionalnym i globalnym. 

dr hab. inż. Piotr Kwiatkiewicz, prof. UAM
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Dostawy paliw kopalnych z Federacji Rosyjskiej a światowe rynki paliw i energii – wymiar ekonomiczno-polityczny