Według danych CBOS-u partycypacja w życiu społecznym młodych osób w wieku pomiędzy 18-24 w ostatnich latach wzrasta. Podczas gdy w 2011 roku w protestach uczestniczyło 1,7% badanych, to w 2020 roku odsetek odpowiedzi twierdzących wzrósł do 8,3%. W 2020 roku 73% respondentów przekazało środki na cele dobroczynne, a 7% pracowało jako wolontariusze. W świetle tych badań, warto przyjrzeć się wzrostowi aktywizmu wśród młodych osób w wieku 18-24 lata, które czynnie zaangażowały się w wolontariat w 2022 roku w obliczu wybuchu wojny ukraińsko-rosyjskiej. Od 28 lutego 2022 roku organizacje społeczne zaczęły  pomagać osobą z Ukrainy, a do wszystkich akcji czynnie włączają się młodzi ludzie. Wobec tego nasuwają się następujące pytania:

Jakimi motywami kierują się młodzi ludzie decydując się na zaangażowanie w pomoc uchodźcą z Ukrainy? Jaką aktywnością wykazywali się od marca do czerwca 2022 rok? Czy a jeśli tak, to jakie mają wcześniejsze doświadczenia z wolontariatem? Czy ich aktywność przybrała formę sformalizowaną?

W trakcie wystąpienia zostaną zaprezentowane dane empiryczne zebrane w trakcie wywiadów ustrukturyzowanych, przeprowadzonych ze studentami i studentami w wieku 19-24 lata studiującymi na Wydziale Nauk Społecznych na Uniwersytecie Wrocławskim.

Zinstytucjonalizowana polityka, której jednym z najważniejszych aktorów są partie polityczne, staje się dla obywateli coraz mniej atrakcyjna. Zmiany społeczne, takie jak indywidualizacja, spadek znaczenia kolektywnych tożsamości, niski poziom zaufania do partii powodują, że nawet wśród osób zainteresowanych polityką i podejmujących aktywność polityczną członkostwo partyjne konkuruje i często przegrywa z zaangażowaniem w ruchy protestu, organizacje społeczne czy doraźne działania o charakterze politycznym. Obywatele postrzegający partie jako instytucje współodpowiedzialne za problemy, które są przedmiotem ich kontestacji, chcą brać sprawy w swoje ręce bez ich pośrednictwa.

Potencjał tkwiący w ruchach społecznych zawsze był przedmiotem zainteresowania partii, które próbowały go zagospodarować i przekonać aktywistów do przekucia obywatelskiego zaangażowania w działalność partyjną. Rosnąca niechęć wobec polityków i partii sprawia, że dotychczasowe pomysły partii na pozyskiwanie obywateli stają się mało skuteczne. Dlatego niektóre z nich uciekają się do antypartyjnego kamuflażu. Partie robią wiele, by sprawić wrażenie, że nimi nie są: rugują odniesienia partyjne ze swoich nazw, pokazują, że podążają za oczekiwaniami swoich zwolenników wyrażanymi np. za pomocą aplikacji na telefon (jak Jaśmina Szymona Hołowni) czy podczas niestandardowych wydarzeń (jak Campus Polska Przyszłości Rafała Trzaskowskiego). Takie działania mają budować wizerunek obywatelskości formacji politycznych, a „przy okazji” promować ich liderów i zwiększać szanse wyborcze.   

W naszym wystąpieniu, które jest efektem eksploracyjnego etapu badań, przyjrzymy się wybranym europejskim partiom politycznym zarówno z demokracji skonsolidowanych (np. Francja, Belgia, Hiszpania, Włochy), jak i w młodszych (np. Polska, Czechy), by odpowiedzieć na pytania, jakie działania podejmują, by przekonać obywateli do swojego projektu, w jakim momencie życia partii to robią i z jakim skutkiem.

Lata dziewięćdziesiąte ubiegłego stulecia naznaczone zostały konfliktem, dotyczącym natury procesów globalizacyjnych. Klasa polityczna zdawała się przyjmować postawa koncyliacyjną, argumentując, iż tego rodzaju potężnej transformacji nie można zatrzymać, a co najwyżej, można próbować modyfikować jej trakcje oraz przygotować społeczeństwa na jej skutki. Naturalnie, tradycyjne rodziny polityczne (konserwatyści, liberałowie, socjaldemokraci) różnili się pomiędzy sobą, co do zakresu koniecznej ingerencji. Niemniej jednak podzielali pogląd, iż „Nie ma innej alternatywy”. Z tym jednak godzić się nie zamierzali obywatelki i obywatele, organizując się z tzw. nowe ruchy społeczne i tworząc sojusze m.in. Światowe Forum Społeczne. Rozdźwięk wyznaczył nowa linie demarkacyjna pomiędzy światem polityki a społeczeństwem obywatelskim. Wraz z upływem czasu, różnice zdawały się pogłębiać – ze względu m.in. na postępującą profesjonalizacje polityki oraz kultywowane przekonanie, iż najbardziej efektywna forma partycypacji politycznej staje się protest.

Na początku nowego stulecia, partie polityczne zaczęły zdawać sobie sprawę, że tego rodzaju sporu nie są w stanie wygrać. Wyborcy zawsze mogli oddać glos na kogoś innego, podczas gdy partie nie mogły zastąpić wyborców. Stad też pojawiły się próby nawiązania porozumienia – czego przykładem rozliczne fora, a także procesy konsultacji społecznych – tak chętnie tworzone przez partie w tamtym okresie. Ku niepocieszeniu elit politycznych, tego rodzaju inicjatywy przyjmowane one były często nieufnie. Równolegle zastępy członkiń i członków partii malały, a co więcej, aktywu nie zasilali młodzi ludzie. Kolejne lata przyniosły nowe fale protestów społecznych – w kontekście krachu finansowego 2008, w ramach buntu wobec podupadających standardów demokratycznych, w obronie środowiska naturalnego. Każda z nich wpływała na kontekst polityczny, zmuszając partie polityczne do podjęcia dywagacji, co zrobić – nie tylko by nie zostać zepchniętym naboczny tor polityki, ale także by wykorzystać momentum.

Owocami tych rozważań są elementy politycznej i organizacyjnej transformacji, wśród których znajdują się m.in. wprowadzenie otwartych prawyborów w obrębie partii, angażowanie się partii w dialog z przedstawicielami mobilizacji (takimi jak Greta Thunberg). Ich obserwacja stanowi fascynujący przedmiot badan i skrywa w sobie odpowiedz na pytanie, jaka może być przyszłość tradycyjny

W 2022 roku zarówno w Polsce jak i Stanach Zjednoczonych byliśmy świadkami historycznych protestów pracowniczych: w fabryce Solarisa w wielkopolskim Trzemesznie jak i w hangarach Amazona na nowojorskiej Staten Island. Obydwa wydarzenia pomimo odległości tysięcy kilometrów łączyła niezgoda na wyzysk, brak respektowania praw pracowniczych oraz niechęć zatrudniających do dialogu społecznego. Celem referatu jest wskazanie w jaki sposób OPZZ Konfederacja Pracy oraz Amazon Labor Union prowadziły pozapartyjną działalność polityczną, która przysłużyła się zwycięstwu obydwu związków zawodowych. Analiza pracowniczych protestów zostanie przeprowadzona na dwóch poziomach: mikro oraz makro, w wymiarze krajowym i globalnym. Badanie będzie miało także za zadanie krytycznego spojrzenia na strategię punktowego wsparcia lewicowych partii politycznych dla wielkopolskiego i nowojorskiego protestu.